Vreemde culturen en dierenleed

Rantepao, Tana Toraja - Nee, ik heb geen respect voor in elk geval een deel van deze cultuur. Al krijgt de ‘beul’ die zojuist in één keer de keel van een grote karbouw doorgesneden heeft dat wél, omdat het dier in één keer dood zou zijn. Hij heeft de waardering van de omstanders, waaronder vrij veel kleine kinderen die niet lijken op te kijken van deze slachtpartij. Als ik in mijn beste bahasa indonesia iemand er op wijs dat het dier nog steeds beweegt en echt niet in één keer van kant gemaakt is, wuift die mijn commentaar opzij. Ach nee, dit is alleen maar zijn laatste minuut. Maar er volgen nog wel tien laatste minuten, waarin het dier langzaam doodbloedt. En terwijl het nog beweegt wordt het vel al van zijn kop gesneden en begint iemand met het in stukken snijden van de poten. Het intrigeert me dat er geen enkel besef van dierenleed bestaat in dit deel van Sulawesi waar we beland zijn. Tana Toraja : land van de koningen. Waar kleine kinderen leren dat een dier een ding is. En waar men het leed werkelijk niet lijkt te zien. Het is onze cultuur. Verder komt men niet.

Hoe anders was het op de andere eilanden waar we waren. Bali lijkt een veel vriendelijkere cultuur te hebben. In elk geval was dat 25 jaar geleden zo. Ik reisde toen een jaar door Azie, waarvan drie maanden in Indonesie. Toen was Bali nog een rustig exotisch eiland waar ik het ene wonder na het andere mocht aanschouwen. In die tijd was reizen nog avontuur, veel maar dan nu. Ik voelde me op een andere planeet, zonder contact met thuis. Al die jaren later viel Bali enorm tegen. Na een week waren we blij er te kunnen vertrekken.

Flores was een paradijs. Hier vonden we de rust die we zochten en kwamen bij van al die drukke jaren die we achter de rug hebben. Op bounty-eilanden waar je ook nog eens prachtig kon snorkelen. We zwommen tussen reuzenroggen, enorme waterschildpadden, duizenden vissen met bonte kleuren en fantastisch mooie koralen. En we genoten van de gastvrijheid van de vriendelijke mensen. Overal gingen deuren en harten open, zeker als ze merkten dat ik wat van hun taal geleerd had. Van verre zwaaiden ze ons toe als we langs kwamen op de motor of in de bus. De Engelsen hebben een mooi woord voor hoe dat vaak voelde : embarrasing. Het enige dat we terug konden doen temidden van al dat geroep – ‘Hey Mr. !- en gezwaai, was terugzwaaien .......ik voelde me vaak net de koningin die het volk toezwaait. Gelukkig ben ik maar gewoon Ellen....die met een warm hart terug denkt aan een heerlijke tijd op Flores.

En nu zitten we dan in Tana Toraja, Sulawesi. Ook hier veel vriendelijke mensen, maar toch is de sfeer anders. Het leven draait hier om het goed begeleiden van de overledenen naar hun laatste rustplek. Maar die weg is vaak hard, voor de mensen die achterblijven en zich ver in de schulden moeten steken om de soms 10 dagen durende ceremonies te kunnen betalen. Velen gaan daarvoor zelfs als gastarbeider werken, op Bali of in Maleisie. En om deze reden vindt de begrafenis meestal pas een jaar na het overlijden plaats. De dode wordt als het even kan goed geconserveerd en er wordt een jaar heel hard gewerkt om de kosten te kunnen dekken. Maar het kost de hele familie en ook vaak vrienden een kapitaal. Bij honderden worden ze ontvangen in speciaal gemaakte ‘dorpen’, die enorm duur uitgevoerd worden (kom een keer foto’s kijken). En dan wordt men geacht een niet zuinig kado mee te brengen. Afhankelijk van de kaste moet men minstens een varken meebrengen, maar meestal is het al gauw een buffalo. Vandaag hoorden we van ene Willem dat hij een buffalo en tien varkens diende aan te voeren. En dan te weten dat een varken minstens 150 euro kost en de goedkoopste buffalo 1500. Terwijl de gewone mensen hier bar weinig verdienen, zo’n 80 euro per maand.
Op zo’n dag dat alle gasten worden ontvangen wordt zo hard als mogelijk omgeroepen welke familie aantreedt en wat ze inbrengen. Dat wordt allemaal minitieus opgeschreven, en is meteen de nieuw ontstane schuld van de ontvangende familie, die niet met minder aan zal kunnen komen op de begrafenis van een familielid van de gast. Tientallen varkens en buffaloes worden gillend aangevoerd, op een niet bepaald diervriendelijke manier. En voor een groot deel op een vreselijke manier diezelfde dag geslacht. Ik werd er misselijk van. Vierentwintig bufalloes is een normaal getal voor het aantal geslachte dieren bij zo’n begrafenis. En die dieren hebben geen prettig leven gehad. Vaak worden vóór de slacht nog buffalo-gevechten gehouden, tot groot vermaak van de omstaanders, die vaak veel moeten doen om die arme dieren aan het vechten te krijgen. Die beesten eten liever gras dan dat ze elkaar te lijf gaan. Maar er wordt gewed en er moet en zal gevochten worden. Soms zijn er speciaal voor de gelegenheid dure arena’s gemaakt, maar bij wat minder rijke mensen kunnen ook de rijstvelden wel als plek van vermaak dienen. Levensgevaarlijk, want die grote agressief gemaakte beesten rennen soms recht het publiek in.

Werden op Flores de mensen meestal op een prominente plek in de voortuin begraven, hier krijgen ze een plaats in grote dure familiegraven, die vele malen luxer gebouwd worden dan de huizen waarin de meeste mensen wonen. Maar nog steeds worden ook hoge rotswanden en grotten gebruikt om de kisten te herbergen. Met de hand en veel geduld worden enorme gaten in de rots gemaakt, vaak heel hoog boven de grond. Met bamboeladders haalt men levensgevaarlijke haast onvoorstelbare toeren uit om de doden een veilige plaats te geven. Veilig tegen diefstal......Men gelooft hier namelijk dat men de doden veel rijkdommen mee moet geven, die ze in het volgende leven kunnen gebruiken. En als je de kist met al dat goud en die dure kleren niet opbergt op een onbereikbare plek, kan e.e.a. gestolen worden. We hebben al veel van die eigenaardige graven gezien, in maar vaak ook opgehangen aan hoge rotswanden. Baby’s die nog geen tanden hebben werden soms staande in de gaten van grote bomen gezet. Maar we hebben ook veel hangende en rotsgraven met kinderen gezien.

Wat in het algemeen opvalt hier is dat men hier van alles bouwt, maar nooit meer onderhoud pleegt. Dat geldt helaas voor de meeste hotels waar weslapen en waar standaard van alles niet functioneert (een wc die doortrekt is een zeldzaamheid), maar ook voor de graven en doodskisten. Soms storten de opgehangen kisten naar beneden, of vallen ze van ouderdom uit elkaar. We treffen vaak grote puinhopen aan, stukken van kisten, verzamelingen botten en doodshoofden, en om de puinhoop compleet te maken veel lege plastic flesjes en andere rommel, die ooit de doden meegegeven zijn. Op één plek in een prachtige grot stonden heel romantisch bij een bos plastic bloemen en wat botten twee doodshoofden. Van geliefden die van hun ouders niet mochten trouwen omdat ze neef en nicht waren en daarom samen een eind aan hun leven gemaakt hadden. Ander bizar detail in diezelfde grot was een doodskist met een glazen raam er in, waardoor je de vier maanden geleden overledene kon zien liggen.....En een eindje verderop in een gat stond een aantal doodshoofden omgeven door bergen sigaretten, als gift aan de overledenen. Misschien een leuk plaatje ter illustratie op pakjes sigaretten bij de tekst ‘roken is dodelijk’? (Overigens word je er volgens de indonesische waarschuwing op de pakjes ook impotent van.)

Heel opvallend is dat voor een graf vaak een fraaie levensgrote pop staat, uit hout gesneden en met kleren aan, die zoveel als mogelijk lijkt op de overledene. Deze zogenaamde tau-tau moet de nabestaanden beschermen tegen kwade geesten en welvaart brengen. Omdat ook deze tau-tau’s steeds vaker gestolen werden staan die nu steeds meer op plekken waar je heel moeilijk bij kan. Vaak hoog tegen de rots aan, in groepen bij elkaar. Ik probeer een foto bij te voegen.
De doden worden naar hun graf gedragen op prachtige stellage’s die de eigenaardige en wel heel aparte vorm hebben van buffalohoorns en van de huizen hier, die tongkonans genoemd worden. Een wel heel bijzondere architectuur, die dus terugkomt in die draagbaren. Soms zijn er 100 mannen nodig om die zware grote dingen te dragen. Zie foto !

En zo valt er nog veel meer te vertellen; de verhalen vliegen uit mijn pen, maar altijd als ik schrijf bekruipt mij weer hetzelfde onzekere gevoel......dit is wel bijzonder om te beleven, maar ook om te lezen....?

Bijna weer thuis. Als ik hier in mijn bahasa vertel dat we op bulan madu (huwelijksreis) zijn, zijn ze helemaal gelukkig. Iedereen in de weide omgeving moet dat dan meteen weten. Bulan madu, bulan madu, horen we dan steeds. Bulan madu Indonesia ? Ze voelen zich dan heel vereerd dat we dat hier komen vieren. En wij zijn vereerd dat we hier te gast mogen zijn. We kijken terug op een fantastische reis. Die natuurlijk niet altijd van een leien dakje ging, maar dat is nu eenmaal zo als je alles zelf wil regelen en organiseren. Dat brengt wel veel meer verrassingen....maar die zijn niet altíjd leuk !

Thuis reizen we verder; we kijken er naar uit. Eindelijk weer lekkere koffie en bruin brood met KAAS ! Eindelijk weer al die mensen zien die me en ons dierbaar zijn, waaronder mijn moeder, die ik gemist heb en die we zo lang alleen gelaten hebben, zo kort na het overljiden van mijn vader.

We komen er weer aan moeder; tot snel !

Een groet uit het hart
met een hartelijke groet van Dick,
Ellen