Vikas en Pampa

Dit is mijn werkterrein. Deze heuvel in het zuiden van Hampi heet Hemakuti. De zon gaat er heel mooi onder en het is er heel stil. Op zo’n plek komen mensen af. Daarom verkoop ik er mijn chai, zoete melkthee. Mijn zusje maakt hem of mijn moeder. Het is een plek vol betovering. Zover je kunt zien heb je hier heuvels. Ze bestaan helemaal uit kolossale keien. De Hemakutiheuvel is eigenlijk ook een verzameling van die keien. Ze zijn ontstaan na honderden miljoenen jaren. Ze noemen dat erosie: afslijting door zonnehitte, felle moessonregens en schurende stormwinden. De zachte delen van de heuvels werden weggevreten. Graniet en basalt bleef over. In vaak rare formaties. De keienbrokken balanceren soms in een vreemd evenwicht op en tegen elkaar.

Ik hou van dit wonderbaarlijke landschap. De mensen bouwden er lang geleden talloze tempels, huizen, bruggen en paleizen. Nu zijn dat ruïnes. Het waren mensen uit de Vijayanagar-cultuur. Zevenhonderd jaar geleden is het begonnen. Het werd een uitgestrekt koninkrijk, dat nu al lang weer is verdwenen. Het is een speciale plaats voor de goden en ze brengen mij geluk, want elke dag brengt wel 150 rupees of meer op. Mijn favoriete goden zijn Virumpadna en Durga en natuurlijk de Swami in Bangalore. Daar gaan we elke maand naar toe als het even kan. Ja die leeft nog.

Mijn naam is Vikas en ik ben dertien jaar. Mijn ouders, mijn zusje van veertien en ik hadden in Bangalore een eigen fabriek. We maakten spullen die je bij een huwelijk nodig hebt. We hadden wel twintig werknemers en we hadden het heel goed. We behoorden tot de rijke Indiërs en hadden een schitterende auto. Maar de fabriek ging vier maanden geleden over de kop. Ik weet niet waardoor. Misschien door de wereldcrisis, misschien omdat er minder mensen trouwen. We verhuisden naar Hampi en mijn vader werkt nu als lasser in een fabriek in de stad hier vlakbij. Die heet Hospet. Soms gaan we nog naar onze Swami in Bangalore, nu met de trein. Dat is een hele lange reis, maar misschien kan hij ons helpen.

Ik verdien bij, ’s-ochtends aan de andere kant van de rivier en ’s-avonds hier dus op deze heuvel. Moet je zien hoe die aan de ene kant zo schitterend uitkijkt op de Virupakshatempel. Aan de andere kant kun je er, zo om een uur of half zeven, prachtig de zonsondergang zien. Op dat tijdstip komen hier elke dag tien, twintig mensen naar boven klimmen. Niet zo heel veel, hoor, want het is buiten het seizoen. Het is veel te heet nu voor de meeste toeristen. Ik zie hier hoe mensen verschillen, ook in hoe ze met elkaar omgaan. Stellen die al langer bij elkaar zijn, doen heel anders dan stellen die elkaar net kennen. Je verkoopt meer thee aan de eerste groep. De mensen die elkaar net kennen zijn alleen maar met elkaar bezig. Die zijn niet stil en kijken ook niet naar de zon. Laatst nog was er een man die aan een stuk door zat te roken, terwijl hij in zat te praten op een leuke vrouw. Als ik dan met mijn thee kom, is de kans groot dat ik word weggesnauwd.

Ik heb mijn eigen verkooptactiek. Ik vind drie dingen belangrijk: kwaliteit, bescheidenheid en communicatie. Heel anders dan die brutale jochies van mijn leeftijd die hier slechte kaarten proberen te verkopen en zich opdringen aan de toeristen. Ik vraag of iemand thee wil en als het nee is, ga ik meteen weg. Maar meestal is het ja. Als een groepje mensen met iets anders bezig is, luisteren naar een gids bijvoorbeeld, dan wacht ik tot ze klaar zijn. Ik sta rustig opzij. De mensen zien me toch wel. En omdat ik me niet opdring en niet agressief ben, verkoop ik vrij veel. Als ik eenmaal thee schenk, raak ik met de mensen aan de praat, omdat ik een beetje Engels spreek en ook een beetje Russisch en zo, en dan kopen ze misschien nog een kaart of een boekje of een koek.

Onlangs ontmoette ik een aardig stel uit Holland. Ik dacht eerst, dat ligt in Afrika, maar het is een Europees landje dat ligt ingeklemd tussen Duitsland en Engeland. Zij is veel jonger dan hij en wilde geen thee en hij in het begin ook niet. Maar opeens vroeg hij toch thee, een kleintje - om te proeven denk ik - maar hij betaalde voor een grote. De volgende dag nam hij een grote en wilde met mij praten. Hij ging over mij schrijven zei hij. Ik heb ze toen ook voorgesteld aan mijn vriend Pampa, die altijd studeert in die tempel daar. Hij moet overmorgen examen doen. Hij studeert voor leraar Engels en spreekt nu al zes talen, vier Indische en twee andere. Dat wil ik later ook. Ik ga nu niet naar school. Dat kunnen we nu nog niet betalen. Maar ik wil dit jaar nog een school zoeken in Hospet en nog beter Engels leren.

-o-

Inmiddels graait de branding traag en grillig naar het zandstrand van Agondabeacht in Goa waar we nu zijn. Wat we nu doen heet chillen. We komen bij. We schrijven. We slapen. We mediteren. We staan wat later op. We lezen. We wandelen. We zwemmen in het lauwe zeewater. We eten. We drinken. We praten. We zijn stil. En we doen andere dingen die mensen doen. Verder proberen we ons kijken blijvend op te waarderen tot zien. (Willem Hussem dichtte ooit: ‘Als je kijkt zie je nog niet, als je ziet grijpt het je aan’.) Hampi was voor mij weer een opmaat naar dat ‘zien’. Het heeft een immense indruk op ons gemaakt. Die wonderlijke combinatie van landschappelijke schoonheid met de massaliteit van overweldigende rotskeien en de nog steeds sterk te ervaren mysterieuze en mystieke aanwezigheid van de vervlogen Vijayanagar-cultuur.

Hoe bouwden ze die enorme tempels, paleizen en waterwerken met volkomen ongelijke steenblokken die - nu nog steeds - tot op de millimeter bijna naadloos in elkaar passen? Geen cement, niks. Nou, ze konden die kolossale keien in elk geval splijten, die mensen van zevenhonderd jaar geleden. Ze deden dat door naast elkaar rechthoekige gaten in zo’n gigakei te hakken en daar stukken hout van de Neem-boom in te persen; Neem-hout zet makkelijk uit en ontleent daar ook zijn naam aan. Dan koud water gieten op het in de gaten gespiesde hout en vervolgens werd de druk van het uitzettende hout op de steenmassa zo groot dat de superkei (meestal) barstte. Dat konden ze dus. Maar dan nog. Je kunt nauwelijks bevatten hoe ze deze enorme bouwwerken tot stand hebben gebracht.

In één van de tempels ontmoetten wij Pampa, de 18-jarige vriend van Vikas. Hij had vroeger ook geleurd met thee op de Hemakutiheuvel. Sindsdien gebruikt hij een van de vele tempels daar om te studeren. Want thuis zijn er te veel mensen. Wij slaan een blik in één van zijn studieboeken en staan verstomd van de inhoud ervan. Wel even iets anders dan wat we aan die saaie Nepalese studieboeken van Hom gezien hebben. Een van de multiple choice-antwoordteksten literatuur luidt:
Love is:
1. Finding a deep satisfaction in the happiness of another
2. Dedication to something greater then oneself
3. Intense form of friendship
4. Something that does not die with time

Ja, zegt Pampa, die eigenlijk Pampapathi heet, zijn leraren zijn vaak filosofen. Hij mag ze graag, zijn docenten. De studenten doen op college ook praktijkprojecten, zoals het opruimen en schoonmaken van natuurgebieden en stadsdelen. Hij laat ons trots een foto zien van de lezing die hij aan het eind van zo’n project in de aula van zijn school hield.

Wij beschouwen dit als een zeer hoopgevend element in de indische samenleving. Want leed, wanhoop, bedrog, ongeluk en boosheid spelen er zo’n prominente rol in het leven van alledag. Een andere schrijverstekst in het studieboek van Pampa: ‘All the events in your life are there because you have drawn them there. What you choose to do with them is up to you’. Prominent in kader gebracht. Nou, Vikas en Pampa lijken deze zinsnede wonderwel begrepen te hebben.

We zijn al zo’n beetje op een langzame terugweg. Maar elke ochtend vraagt Ellen me nog als we voor het ontbijt de zee in springen: ‘Weet je wel waar we zijn?’ Het goede antwoord is nog voor een paar dagen: ‘In India!!’ Meer dan ooit leerden we op deze reis werkelijk te zijn waar we ons bevinden. Dat zal ons straks, terug in het prachtige, maar zoveel gewoner lijkende Nederland, goed van pas komen.

Tot gauw, ook namens Ellen,
Dick