Vrijheid

Onze laatste dag in Nepal nemen we even vrij van het waterproject en gaan naar Bodhnath. Ik vind het altijd feest daar. Van heinde en verre komen hier dagelijks grote drommen Tibetanen naar toe, om, draaiend met hun gebedsmolens, rondjes om de enorme stupa (die van de foto boven de weblog) te lopen. De sfeer is er een van devotie en gezelligheid, en ondanks de drukte lijkt het altijd rustig. Het is heerlijk om mee te lopen. Ik heb dan altijd het gevoel dat ik vanzelf vooruit kom, maar alleen als ik met de stroom (rechtsom in dit geval) meega. Er tegenin lopen is veel moeilijker.

Onlangs is er een nieuw en erg leuk restaurantje geopend. Het heet Flavor, is modern ingericht en wordt goed schoongehouden door een lilliputtervrouwtje. Ze trekt als vanzelf mijn aandacht, want kleine mensen zie je hier niet veel. Maar ik loop door; het hoort immers niet zo iemand te gaan observeren. We gaan zitten aan het enige terrastafeltje dat het plein rijk is en genieten van die prachtige mensen van allerlei Tibetaanse pluimage. Zoals altijd hier kan ik niet stoppen met foto’s maken. Net een film, zeg ik tegen Dick. En wij zitten in de hunne, zegt hij. En inderdaad: mensen komen nieuwsgierig kijken naar dat rare grote ronde brood op ons bord dat pizza heet. En de salade op ons tafeltje lijkt hun ook vreemd te zijn. Als we de laptop tevoorschijn halen wordt het nog interessanter. Die hebben ze duidelijk nog nooit gezien. Nieuwsgierig wijken ze van hun route rond de stupa af en komen kijken wat wij achter dat dekseltje aan het doen zijn.

Als de kleine schoonmaakster zich vertoont in het voorste gedeelte van het restaurant verdringt zich een groep Tibetaans en ik denk Mongoolse vrouwen voor de deur. Dát is een klein mensje! Ze staan haar aan te gapen alsof ze in de dierentuin zijn. Volkomen onbeschaamd, zonder erbij na te denken hoe dat voor die vrouw zou zijn, denk ik. Maar zonder er bij na te denken liep ík daarnet door, terwijl ik eigenlijk ook wel even wilde kijken…. De kultuurverschillen zitten diep.

Hoe bouw je een land op met zoveel verschillen, ook binnen het land, tussen bevolkingsgroepen, kastes, rassen, stammen en natuurlijk belangen. Nu de maoisten niet meer in de jungle zitten maar op het pluche in Kathmandu, gebeurt er ondanks alle beloften niet veel. De jonge maoisten gebruiken nog steeds veel geweld in het zuiden, en op de campus van Hom vielen eergisteren veel gewonden toen zij en de communisten elkaar met messen te lijf gingen. De nieuwe premier, Dahal, kondigt regelmatig nieuwe maatregelen aan, waarop de mensen die het daar niet mee eens zijn, wegen blokkeren, staken of anderszins de boel plat leggen, waarop Dahal zijn maatregelen weer intrekt. Ik wil niet veel gaan uitweiden over de politiek, hoewel het me meer interesseert dan in Nederland, waarschijnlijk omdat het de bevolking directer en indringender treft. De mensen waren vol hoop met de nieuwe regering, maar velen zijn nu al teleurgesteld. Er moet zó veel gebeuren in dit land zonder infrastructuur, zonder goede politiemacht en zonder een goed functionerend rechtssysteem.

Van dat laatste kregen we pas een voorbeeld van Hom. In Pokhara waren onlangs twee jonge meisjes misbruikt. Wij zouden in zo’n geval de dader aangeven bij de politie. Maar hier heerst nog een soort zelfrecht, doordat men -wel begrijpelijk- geen vertrouwen in de politie heeft. Men hing hem een touw om de nek waaraan een heleboel schoenen gehangen waren (teken van schande) en maakte een optocht door de stad, waardoor iedereen kon zien wie de schuldige was…. Een stukje middeleeuwen...

In feite zijn wij bezig met ‘ons’ waterproject omdat de overheid ook niet blijkt te kunnen voorzien in de waterbehoefte. Ik heb al eens geschreven over het ernstige gebrek aan water in het dorp van Homs ouders en de dorpen daar omheen. Mensen trekken daardoor weg, worden ziek door de slechte hygiene. Als je veel te weinig water hebt, ga je jezelf of je groente niet wassen, ga je niet je huis dweilen of de afwas met water doen. In een poging iets te doen hebben we een eerste vooronderzoek gedaan, al heel wat vergaderingen achter de rug. Behalve onze contactman Keshav en twee andere waterofficials uit de gemeenschap, moest ook Hom op het laatst nog op stel en sprong een daglange busreis naar Kathmandu maken voor een bijeenkomst met Nepal Trust, een Schotse NGO, die bereid is het project op te pakken (’s Middags hebben we hem toen laten kiezen wat hij wilde gaan doen in de hoofdstad, als laatste uitje samen. Hij koos voor de dierentuin).

Vooral Dick is erg druk geweest met het vergaderen en het schrijven en mailen van projectverslagen. Nepal Trust is met hun drijvende kracht Jim Donovan een geschenk uit de lucht, maar wij moeten wel garant staan voor de kosten van hun eerste onderzoek, dat een week gaat duren. Het moet uitwijzen of en zo ja hoe het project kans van slagen heeft. Volgende week starten ze, en áls de uitkomst positief is en het project kan beginnen, moeten er vele tonnen op tafel komen. Tips over goede ideeën en fundraising daarover zijn welkom!

In Nepal werken is niet gemakkelijk, hebben we gemerkt. Mensen zijn niet gewend te plannen; ze zijn gewend om niet verder te denken dan tot de volgende dag. Als er tot die tijd maar genoeg te eten is. Ze doen niet méér (vaak liever minder) dan hen gevraagd wordt en nemen geen verantwoordelijkheid. Ze gaan ervan uit dat ze het wel horen als iets niet goed is. Ze anticiperen niet en m.n. de ongeschoolde mensen hebben niet geleerd hun denkvermogen te ontwikkelen. Dat lijkt soms heel raar. Iemand die hier al heel lang woont meent dat ze geen hersens hebben. Dat lijkt me onwaarschijnlijk. Maar het belangrijkste dat wij op school leren is: leren denken. Wij vinden het normaal om te plannen en conclusies te trekken en daarnaar te handelen; zij niet. Ze zijn niet dommer dan wij, maar denken volkomen anders.
Ik wil niet beweren dat alle Nepalezen hetzelfde zijn, maar wel dat het hier niet gemakkelijk werken is. Voor Indiers schijnt overigens hetzelfde te gelden, horen we in Auroville, waar we nu zijn. Gelukkig ontmoetten we echter ook veel zeer gemotiveerde hard werkende Nepalezen bij het werken aan het waterprojekt, waarover Dick nog zal gaan schrijven.

Inmiddels zitten we alweer in India. Ik voel me dankbaar voor onze goede, zij het niet altijd gemakkelijke, tijd in Nepal. Dat we het land van Hom zoveel beter hebben leren kennen en dat Dick me zo geholpen heeft (en dat doet hij nog steeds) om door een moeilijke tijd heen te komen, waardoor we hebben kunnen blijven.

Dieper dan ooit besef ik hoe bevoorrecht ik ben. Niet op de eerste plaats doordat mijn leven zoveel luxer is dan dat van de mensen hier, maar vooral door de vrijheid die ik heb…..als vrouw nog wel. Ik mag zomaar het huis uit, de straat op, ik mag met andere mannen praten van Dick (heus waar), ik kan het dorp, het land uit en kan, als ik wil, terug naar Nederland. De talloze Tibetanen die we ontmoetten kunnen niet terug, of ze kunnen er nooit meer uit als ze dat doen. Ze mogen in Tibet niet eens een foto van de Dalai Lama in bezit hebben. Ik mag hebben wat ik wil. Vorige week werd in Nepal een journaliste in haar appartement doodgestoken, omdat ze schreef over vrouwenrechten. Ik mag schrijven en zeggen wat ik wil. De dag voordat we uit Nepal vertrokken zag ik vanaf het dak van ons hotel al die mensen op de vuilnisbelt, zoekend naar iets bruikbaars. Het voelde zo wrang dat ik de volgende dag het vliegtuig zou nemen naar India. Zij zullen waarschijnlijk nooit over de grens komen.

Ik voel nu vooral dankbaarheid voor mijn vrijheid. Die dankbaarheid blijft zich verdiepen als ik hier in India de positie van de vrouwen zie. Ik schijf daar nog over. De vraag over al die ellende blijft me intussen bezig houden. Ook bij ons is een hoop ellende, maar hier ligt het zo veel zichtbaarder op straat en sta je er de hele dag middenin. Vorige week stond ik ineens pal voor de neus van de Dalai Lama, waarover later meer. Ik had hem graag gevraagd wat volgens hem de functie van al die misere is. Maar misschien is de waarom-vraag alleen voor God, zoals Byron Katie zegt, en heeft de vraag zelf geen zin . Ellende ‘Is’, zie ik in heldere momenten, zoals alles Is. Op dat nivo kan ik het ‘aanvaarden’, maar op het duale nivo blijf ik het verzet voelen. Dat aanvaard ik, en ik doe wat ik doe.

We genieten van Auroville. Tot volgende keer,

alle goeds, ook namens Dick
Ellen