Drama's

Achter iedere Nepalees schuilt een drama. Nu we steeds meer mensen beter leren kennen, zien we dat meer dan ooit. Het lot van de vrouwen raakt me het meest en ik wil graag de verhalen vertellen van de moeder en de jongste zus van Hom. Want ze laten veel van deze, soms voor mijn gevoel wrede, kultuur zien en treffen ook Hom, die ons inmiddels zo nabij is. “There are many tears in me”, zei hij laatst. Als enige zoon wordt hij verantwoordelijk geacht voor het hele familiegebeuren, wordt hij er op aangekeken als iets niet volgens de geldende normen verloopt en wordt dat gebruikt om voor de zoveelste keer deze familie van de laagste kaste te vernederen.
Homs moeder
Toen ze acht was werd ze uitgehuwelijkt aan haar vijf jaar oudere man. Zeven jaar later beviel ze van haar eerste kind. Het was een meisje. Niet best, want dat is hier een mislukt jongetje. Wat heel begrijpelijk is in deze kultuur, omdat je in meisjes investeert en er niks voor terug krijgt. Je moet goede echtenotes van ze maken – ze leren koken, wassen, etc.- en vervolgens de bruiloft en de bruidsschat betalen om ze daarna definitief kwijt te zijn. Ze verhuizen naar hun schoonfamilie en je bent je inmiddels goed opgeleide hulp kwijt. Ze gaan in de dorpen zelfs nu nog vaak niet naar school, want school kost geld, en waarom zou je ze ontwikkelen als ze toch alleen maar achter de kookpot belanden…..
Er zouden nog elf meisjes volgen, van wie er overigens zeven overleden. In de grote armoede waarin ze leefden was dat misschien een voordeel, want voor zoveel kinderen was er beslist geen geld. Ze behoren tot de laagste, onaanraakbare en veel vernederde kaste (zie mijn verhaal van vorig jaar) en Homs vader verdiende niet veel. Misschien verklaart dat ook hun slechte voeding en het feit dat zijn beide ouders op hun 20e al hun tanden en kiezen kwijt waren.
Zoals een meisje een mislukt jongetje is, is een vrouw die alleen meisjes baart een soort mislukte vrouw. Die naast deze vernedering geen gemakkelijke positie heeft, omdat het ongeluk brengt om zo iemand tegen te komen. Haar schoonouders adviseerden haar man een andere vrouw te nemen, en de horoscopen, die hier een erg belangrijke rol spelen, voorspelden dat zij een jongen zou baren. Ik vroeg Hom hoe dat voor zijn moeder geweest moet zijn, waarop hij vertelde dat zijn ouders dachten dat er a.h.w. iets schoongemaakt moest worden, of karma ingelost, en dat het daarom voor haar misschien niet zo’n punt was. Het is overigens hier niet ongewoon om een tweede vrouw te ‘nemen’. Je gaat met haar naar de tempel en het huwelijk is gesloten, soms zelfs voordat de vaak nog erg jonge bruid weet dat ze niet de eerste is. Dat mag officieel niet meer, maar veranderen doet het op veel plaatsen nog niet. Maar goed, de tweede vrouw werd al snel zwanger maar is er om ons niet duidelijke redenen vandoor gegaan, met…..een dochter.
Uiteindelijk kwam het 12e kind. Hom, een jongen. Jongens blijven altijd thuis wonen, of moeten op zijn minst tot hun dood voor hun ouders blijven zorgen en zijn zo hun oudedagsvoorziening. Bovendien zijn ze verantwoordelijk voor al het reilen en zeilen van de hele familie. Homs moeder drinkt inmiddels al zes jaar veel te veel en maakt voortdurend met veel geschreeuw ruzie met haar al twaalf jaar zieke man. En daar wordt Hom op aangekeken door de dorpelingen, aan wie niets ontgaat. Voordat ze hem vragen hoe het hem gaat, willen ze eerst weten of zijn moeder nog steeds zoveel drinkt, want hij moet dat oplossen, menen ze. Nou moet ik daarbij vertellen dat veel mensen jaloers zijn dat Hom westerse vrienden heeft, die hem en het gezin nog geld geven ook. Reden te meer om de toch al vernederden nog eens extra te vernederen (overigens komt Hom bepaald niet over als een geslagen hond, waar ik veel bewondering voor heb).
Hom weet zich geen raad met de situatie. Hij heeft zijn ouders al zo vaak gevraagd te stoppen met drinken, maar met lede ogen moet hij aanzien hoe vaak ze weer gedronken hebben als hij op zaterdag (de vrije dag hier) thuis komt. En hoe Naani er onder lijdt dat er veel op haar wordt afgereageerd. Zij is het dochtertje van zijn oudste zus, dat thuis niet gewenst is omdat ze al zo veel kinderen hebben. Hom geeft zijn ouders allang geen geld meer, omdat zijn moeder daar drank van koopt (zijn vader is niet in staat om naar de winkel te lopen). Hij heeft in plaats daarvan een afspraak met wat eigenaars van winkeltjes dat ze daar rijst kunnen halen en wat groente en dat Hom later komt betalen. Hij heeft nu echter het vermoeden dat zijn moeder een deel van die rijst weer verkoopt zodat ze weer aan de raksi kan. Thuisgebrouwen bevat dat goedje veel onzuivere alcohol en chemicaliën, die bepaald ongezond zijn, maar in dit land wordt er veel van gedronken. We hebben Homs moeder al verschillende keren weinig nuchter aangetroffen.
Geen wonder dat dat haar opbrak. Een dag of tien geleden moest ze met een maagperforatie en in levensgevaar opgenomen worden in het ziekenhuis. Te veel gerookt en gedronken, vertelde ons de dokter op de intensive care, waar we haar een paar keer opzochten. Niet bepaald een plek waar je wil liggen en gelukkig vond zij dat ook - al lag ze voor het eerst van haar leven op een echt matrasje- en we hopen dat het een waarschuwing is die iets verandert in haar leven. Hom was 24 uur per dag om haar heen, omdat de zoon er moest zijn om steeds alle infusen, injecties en ander medicijnen te betalen voordat zijn moeder ze kreeg, om te zorgen dat er dekens waren – Nepalezen doen niet aan lakens- en dat er drinken en later ook eten werd gekocht en gebracht. Daar voorzien de ziekenhuizen hier niet in. Hij sliep op de ijskoude stenen vloer in de gang. ‘What to do’, zegt hij zo vaak. Iets waarvan we iets kunnen leren. Als je iets toch niet kan veranderen moet je het maar nemen. (overigens rijmen veel nepalezen daar achteraan : Kathmandu! Dat vinden ze grote humor)
Homs moeder had een zwaar leven en houdt nu haar eigen ongeluk in stand, lijkt het. Ze komt weinig gelukkig over en dat geldt ook voor de dochters die we ontmoet hebben. Ik vervolg mijn verhaal over haar laatste dochter :
Sita
Het heeft vast zijn redenen dat Sita niet overkomt als een blij mens. Als elfde dochter en dus elfde teleurstelling zal ze een slechte start gehad hebben. Gewoonlijk krijgen kinderen hier gedurende twee of drie jaar borstvoeding. Bij Sita hield dat na vermoedelijk een klein jaar (van geen enkele dochter weten ze de geboortedatum) op toen Hom kwam, die als jongen natuurlijk veel belangrijker was.
Wij ontmoetten Sita vorig jaar toen we het gezin voor het eerst thuis opzochten. Ze was toen 22 en woonde nog in bij haar (drinkende en ruziende) ouders. We hoorden van Hom – ze heeft zelf niet eens leren lezen, laat staan Engels praten- dat ze niet wilde trouwen. Nepalese mannen slaan en drinken veel, en ze wilde liever zelf de kost verdienen. Het liefst wilde ze een cosmeticawinkeltje beginnen in de stad. Om allerlei redenen wilden we het daarvoor benodigde geld niet zomaar aan haar geven en afgelopen zomer hebben we veel moeite gedaan om haar te helpen een lening te sluiten, maar dat is niet gelukt.
Vlak voordat we in september terug kwamen naar Nepal hoorden we dat er een man voor haar gevonden was. Dat was echt nodig; ze werd te oud en zou overblijven als ze onderhand niet zou trouwen. Zowel a.s. echtgenoot als schoonvader zijn komen praten met Homs ouders en Hom zelf en die beslisten dat Tao geschikt was. We hebben nog geld gestuurd om de volgende vernedering – geen bruidsschat en geen feest- te voorkomen, maar het feest is er nooit geweest. Tao is haar op komen halen (veel tranen, van Sita en ook haar ouders), en in de buurt van het huis van zijn ouders zijn ze naar de tempel gegaan. Ik vraag me wel eens af hoe dat er aan toe moet gaan in zo’n huwelijksnacht en kan daar slechts van gruwen…
Dat Sita niet de eerste maar de tweede vrouw van haar man was en dat hij zelfs al een kind had wist ze nog niet. Daar kwam ze achter toen Tao’s eerste vrouw geld kwam opeisen. Hij bleek nog niet officieel gescheiden te zijn. Ze hebben beide drie nachten door moeten brengen in een politiecel, een dag of drie na het huwelijk, tot het vereiste geld op tafel kwam. Je kan je de schande misschien voorstellen. Een niet gering detail: mensen uit Kaskikot, waar Homs ouders wonen, wisten hiervan maar hebben niks gezegd voor het trouwen om het gezin nog eens extra te kunnen vernederen…….. En Sita woont nu dus in bij de mensen die haar bedrogen hebben en iedereen is op de hoogte van haar verhaal. Ze is weinig gelukkig –nog liever drinkende en ruziënde ouders dan dit- en Hom voelt zich schuldig omdat hij toestemming gegeven heeft voor het huwelijk. En hij is dol op zijn jongste dus, dus haar ongeluk raakt hem ook erg.
We zochten Sita op op haar nieuwe adres. Dat werkte weer statusverhogende voor haar schoonfamilie natuurlijk. Ze woonden in een buurtje waar geen toerist een bezoek aan brengt, in een verre buitenwijk van Pokhara, en er was veel toeloop. Het huisje stond in een soort veredelde krottenwijk, geheel opgetrokken uit bijna identieke betonnen kleine woninkjes met een dak van golfplaten, die op hun plaats gehouden worden door grote stenen erbovenop. Lelijke huisjes, maar toch wat luxer dan het er van buiten charmant uitziende maar uiterst armoedige huisje van haar ouders. Er was nota bene een aparte keuken, en ze hadden zelfs een tweepits gasstelletje, wat veel houtsprokkelwerk bespaart. Naast die keuken was er slechts een klein vertrek achter de voordeur, dat dienst deed als huiskamer en waar het meubilair bestond uit het (keiharde) bedje van de ouders van Tao.
We werden zeer hartelijk ontvangen. De deur werd geflankeerd door twee bloemen op de grond- het Nepalese welkom- en we kregen een prachtige bloemenkrans met echte bloemen, waarna we plaats mochten nemen op de enige (plastic) stoeltjes die de familie rijk was. We werden verwend met allerlei lekkers, terwijl het gezin toekeek. Het hoort zo dat de gasten eerst eten. Tao’s ouders en ook hij zelf komen beslist over als warme aardige mensen…..Ze schijnen tegen Sita ook niet onaardig te zijn, en Tao heeft beloofd haar niet te zullen slaan. Desalniettemin zagen we haar niet één keer lachen of zelfs maar glimlachen.
Al snel hoorden we dat Tao binnenkort gaat vertrekken. Zoals zoveel jonge nepalezen kan hij hier geen werk vinden en gaat hij voor een paar jaar naar een van de golfstaten om daar zijn brood te verdienen. Het komt er dus in feite op neer dat Sita in huis gehaald is als nieuw slaafje voor zijn ouders. Zo zagen de verhoudingen er voor ons ook uit. En Tao vertrekt, al zal ook hij het niet gemakkelijk hebben in Qatar. We hoorden dat de bijna altijd ongeschoolde Nepalezen daar als slaven 12 uur per dag zwaar werk moeten doen voor ongeveer 3 euro per dag. Dat geld sturen ze naar huis, en als ze na een paar jaar terugkomen zijn ze te trots om hun ellendige ervaringen te vertellen, zodat anderen die nog niet geweest zijn geen reëel beeld krijgen van waaraan ze beginnen.
Ik ben nieuwsgierig naar waar Tao en Sita nou slapen en ik mag mee naar de tuin, die afgegrend wordt door hetzelfde lelijke grijze beton als waaruit de huisjes zijn opgetrokken. Achterin staat het varkenshok, waar de arme dieren weinig bewegingsruimte hebben op de ook weer betonnen vloer. We zullen later nog horen dat Nepalezen niet altijd veel respect voor leven hebben en als het over dieren gaat geldt dat destemeer, zoals we helaas al vaak hebben moeten constateren. Naast het varkenshok is de met doeken gefabriceerde wc, die ik maar niet meer beschrijf na Dicks verhaal. Je kan er niet eens staan en moet er dus kruipend in. Ik ben niet eens zo kritisch op die wc’s hier, maar toch even blij dat ik naar een andere plek in de buurt gebracht werd toen ik aangaf dat ik ‘small toilet’ moest. Over de muur zie ik dat de buren al net zo’n lelijke tuin hebben, waar een paar mannen met vlees van een zojuist geslachte buffaloe zitten te gooien, in een poging dit in gelijke stapels te verdelen.
Sita en Tao blijken hun domein te hebben in een (.....lelijke grijze betonnen) schuur in de tuin. Het is er een ontstellende en ongezellige rotzooi. Het behang is gemaakt van oud krantenpapier, op een grote poster na van een stad vol wolkenkrabbers. Voor de rest hangt en staat het er boordevol troep, of iets wat voor ons op troep lijkt. Tao en Sita slapen op de bekende gammele houten plank op poten die bed heet en die ik voor mezelf alleen al te smal zou vinden. Daar ligt je dan ineens met een vreemde vent, gaat er door me heen.
Sita nodigt me in gebarentaal uit naast haar te komen zitten op een andere plank. Het is zo jammer dat we elkaars taal niet spreken, maar ze lijkt kontakt te willen maken door mijn nagels te gaan lakken, en voor eerst zie ik haar plezier hebben en weet Dick zelfs een foto van haar te maken waarop Hom later tot zijn verrassing een ‘happy face’ van haar ziet. Om het verhaal wat op te vrolijken zullen we proberen die toe te voegen! Daar zit ik dan, voor het eerst van mijn leven met 20 gelakte nagels. Ik ben mijn eigen handen een beetje kwijt, maar als we alleen zijn, vraag ik in mijn beste Nepalees en met die handen en voeten aan Sita hoe het nu met haar is. Ze wordt helemaal verdrietig en al snel stromen de tranen over haar wangen. Ik begrijp niet goed wat ze zegt en besluit Hom er bij te halen om te vertalen en ook omdat ik denk dat het belangrijk voor haar is om haar verhaal kwijt te kunnen, al realiseer ik me dat dat misschien een westers idee is. Ik moet Hom een beetje stimuleren om te luisteren en niet te veel terug te zeggen. Ik weet dat hij er niet tegen kan als ze huilt en het is nogal Nepalees om te denken dat als je ergens niet over praat, het dan niet bestaat. Vandaar wellicht dat er nu we er al uren zijn opeens een heel verhaal uit komt waar we nog niemand over gehoord hebben, terwijl het pas gisteren gebeurd is.
Ze blijkt nog in een soort shock te zijn. Ze is uit hout sprokkelen gestuurd voor het ‘fornuisje’ achter het huis, en moest daarvoor de rivier oversteken. Zoals bijna alle Nepalezen kan ze niet zwemmen, en ze werd zowel op de heen-als op de terugweg bijna meegesleurd. Op één dag had ze twee keer dood kunnen zijn. Bij de tweede keer heeft ze al het hout dat ze verzameld had – meestal sjouwen ze met ongeveer 50 kilo- laten gaan in de rivier, waarvoor ze zich ook lijkt te schamen. Maar vooral is ze natuurlijk geschrokken, ook omdat haar schoonfamilie haar zoiets laat doen. Ze kan er maar niet over uit en ook Hom is helemaal uit zijn doen. De rest van de familie heeft geloof ik wel in de gaten dat Sita in tranen is, maar houdt zich op de achtergrond tot ze echt vinden dat het genoeg is en we terug moeten komen.
Na het eten vertrekken we; we willen nog even naar Fulbari, het duurste hotel uit de verre omgeving dat ongelukkigerwijze aan de rand van dit wijkje gebouwd is, ver van waar de toeristen komen. Het enorme komplex staat bijna altijd leeg. Hom wil uiteraard mee; die wordt net als de meeste andere Nepalezen zonder ons gezelschap niet toegelaten in zo’n complex. Ook Tao wil het wel eens zien –hij woont hier al 3 jaar en is er nooit geweest- en met vieren gaan we op pad. De vrouwen wordt niks gevraagd; die moeten thuis blijven.

Tot zover mijn verhaal over de twee vrouwen met wie we het meest te maken hebben hier. Het geeft geen positief beeld van hoe de Nepalezen onderling met elkaar om kunnen gaan en hoe meer mensen we hier spreken (ook westerlingen die hier al heel lang wonen), hoe meer we zien dat er achter het vriendelijke open gezicht van de mensen hier vaak iets anders schuil blijkt te gaan. Dat is een beetje een desillusie voor ons en ook een goede waarschuwing om niet iedereen te vertrouwen, maar helaas waren we daar al achter. Soms is het moeilijk hiermee om te gaan op een opbouwende manier. Gelukkig hebben we nog steeds het gevoel dat we Hom kunnen vertrouwen.
Ook namens Dick wens ik de lezer(es) een fijne kerst en een positief, gezond en stralend jaar met veel vertrouwen. Wij vieren een beetje met jullie mee, al kennen ze hier geen kerst en geen nieuwjaar (ze zijn hier geloof ik nu in aug. 2065 ; wij lopen ver achter).
Alle goeds
Ellen en Dick