Hom 2

Voor wie het wil lezen (het is een lang verhaal geworden), en ook voor mezelf, volgt hier het verhaal van Hom, onze drager/gids gedurende de laatste 35 dagen van onze bergtocht over wie ik al schreef in mijn vorige bijdrage. De ervaringen met Hom brachten verhalen over armoede, onrecht en nog niet verworven rechten heel dichtbij. Het maakte me ook meer bewust van en dankbaar voor wat door onze voorouders bevochten en vaak moeizaam tot stand gebracht is. Hier moet dat nog gebeuren.

Ik schrijf ook om mijn respect voor Hom te verduidelijken, die ondanks zijn achtergrond als ‘untouchable’ zijn eigenwaarde heeft behouden, en die ik ondanks zijn grote armoe altijd blij gezien heb als hij iets kon delen. En die temidden van zoveel onrechtvaardigheid een groot rechtvaardigheidsgevoel ontwikkeld heeft en goudeerlijk is gebleven. Die er voor ging om (ook financieel) voor zijn familie te zorgen, ook al viel hem dat nog zo zwaar.(‘What to do ?’, hoorden we hem dan zeggen)
We zijn blij dat we het lot van Hom, zijn ouders en zijn zus wat kunnen verlichten.

Homs ouders trouwden met elkaar toen zij 8 en hij 15 jaar oud was. Het eerste kind kwam toen zij 15 was: een meisje. Wat hier geen grote reden tot blijheid is. Meisjes gaan trouwen, dat kost je een bruidsschat, en daarna gaan ze direct inwonen bij hun schoonfamilie. Jongens blijven thuis wonen, met hun vrouw, en vormen de noodzakelijke levensverzekering voor hun ouders, in een land waar pensioenen niet bestaan en verzekeringen nog uitgevonden moeten worden. Bovendien is een zoon nodig om, als vader overlijdt, de brandstapel aan te steken waarop het lichaam wordt gecremeerd.

Er volgden nog 11 meisjes, van wie er 7 stierven voor hun vijfde levensjaar. Homs moeder had het zwaar, niet alleen vanwege al die zwangerschappen en sterfgevallen. Het hele dorp keek haar aan op haar ‘tekort’. Zelfs haar schoonouders oefenden grote druk uit op haar man om een andere vrouw te nemen, die hem wellicht een zoon zou kunnen schenken. Voor andere dorpelingen heette het ongeluk te brengen als ze ‘zo’n’ vrouw tegenkwamen op straat.

Ook de armoede moet zwaar gedrukt hebben op beide ouders. Ze woonden in een erg klein huisje (waar wij op bezoek waren; zie verder) waar geen electriciteit, water en geen w.c. aanwezig waren. Voor water moesten ze drie uur lopen, en dan altijd achteraan aansluiten in de rij omdat ze tot de kaste der untouchables hoorden. Anderen weken opzij als ze langs kwamen of als er een druppel van hun lichaam afketste.
Geld voor de school was er niet. Homs vader heeft 40 jaar het land geploegd (wat hier erg zwaar werk is) en verdiende soms niet eens genoeg om het gezin van eten te voorzien. Homs zusters zijn dan ook analfabeet, op een na.

En toen kwam Hom, het 13e kind…..de hulp bij de bevalling kondigde aan dat he teen jongetje was. Zijn moeder wilde dat eerst niet eens geloven. ‘Laat me het kind niet zien, ik kan er niet meer tegen’, schijnt ze gezegd te hebben.

Nog steeds leven ze in uiterst primitieve omstandigheden. Datzelfde kleine huisje, met een woonkamer die tevens keuken, eetkamer en slaapkamer van de ouders is. Een klein extra kamertje voor Hom, dat, nu hij op kamers is, gebruikt wordt door zijn zus (22) en zijn nichtje (11) dat inwoont omdat ze geen ouders meer heeft. Ze slapen samen op het bed dat uit een houten plank bestaat. Als Hom thuis komt (minstens eens per week) moeten zij in een ander huis slapen, wat bepaald geen pretje lijkt te zijn.

Er is nu water in het dorp: EEN kraantje, waar maar een paar uur per dag water uit komt. De kaste van Hom komt het laatst aan de beurt en vist dus soms achter het net. Homs vader wast zich overigens nog steeds slechts een keer per jaar…..

Het kastesysteem wil verder dat, als ze ooit iets drinken met anderen, ze hun eigen kopje afwassen. Dat geldt ook voor Hom. Zijn vrienden hoeven dat niet, hij wel. Om dergelijke pijnlijke toestanden te voorkomen drinken ze daarom meestal maar niks samen. (Overigens geldt zoiets ook voor de douche : toen Hom eens 3 uur verderop ging douchen en een druppel van zijn lichaam afketste op dat van een ander, werd die woedend. Een aantal kastegenoten van die ander naderde en bereigde Hom. Hom werd woedend , en zei: ‘We leven in de 21e eeuw; de mensen staan op de maan, en jullie gedragen je ZO ?’ Daarop dropen ze af…..)

Ook het dorp is primitief. Er is geen dokter, geen ziekenhuis, geen taxi, geen ambulance. Hom heeft een aantal keren samen met vrienden vrouwen die bijna gingen bevallen naar Pokhara gedragen. Soms bevielen ze onderweg…..

Homs vader (68) is al 12 jaar ziek, kan nauwelijks meer lopen en brengt dus geen geld meer binnen. Hij heeft een longziekte en Hom moet jaarlijks met hem naar het ziekenhuis, wat veel geld kost. Toch heeft Hom ‘highschool’ kunnen volgen, met hulp van leningen, die overigens nog terugbetaald moeten worden. Hij wilde graag verder studeren maar sinds drie jaar is hij van school af omdat er geen geld voor is en omdat hij de kost moet verdienen voor zijn ouders, zijn zus en zijn nicht (de andere zussen zijn allemaal getrouwd en wonen in andere dorpen). Hij ploegt het land en werkt in het toeristenseizoen als drager/gids in de bergen. Hij heeft een kamer in Pokhara om snel beschikbaar te zijn; vanuit zijn afgelegen dorp krijg je als drager geen baan. Die dragers doen overigens vaak enorm zwaar werk en worden helaas idem slecht betaald en uitgebuit door de kantoortjes die hen aan toeristen koppelen. We hebben mensen met bijna 100 kilo zien sjouwen, op teenslippertjes, op steile gladde slechte paden in de bergen.

Homs kamer deelt hij met een dorpsgenoot. Een klein vies hokje met twee bedden met slechts een dun matje er op (van het zijne zijn de planken nog kapot ook). Betonnen vloer, kastje er in met 2-pits kookstelletje, want de keuken is in dezelfde kamer. Water is er niet, maar als het regent lekt het er enorm. Ze eten niets anders dan dal bhat : rijst met linzen en wat groente. Maar als een van de twee een klusje heeft gehad moet hij op vlees trakteren!

Hom ging gebukt onder zijn verantwoordelijkheid voor zijn ouders en had er moeite mee dat zij zo vaak verdrietig waren. Zijn moeder huilt heel veel en zijn vader leed er erg onder dat hij Hom niet kon laten studeren (Hom wil graag leraar engels worden). Zijn moeder, die op haar 60e een oude vrouw is, is laatst nog groente gaan verkopen op de markt omdat Hom geen eten had en ze het verdriet daarover niet aankon, maar dat doet Hom weer verdriet. Hij gunt haar zo haar welverdiende rust na haar zware leven.

We hebben Hom leren kennen als een stralende jongen, en dat is hij ondanks alles ook! Heel langzaam maar zeker kwam zijn levensverhaal naar boven, vooral omdat wij ernaar bleven vragen.Soms zagen we hem betrekken als hij vertelde, maar voor het overige was hij bijna altijd vrolijk (behalve als wij ons niet lekker voelden; dat trok hij zich aan). Hij schaamde zich soms voor zijn verhaal, maar ging ons steeds meer vertrouwen. Zoals ik al schreef is hij ons na ons ritueel op dasain ‘mom and dad’ gaan noemen (zie mijn vorige bijdrage op de site), genoot hij van wat hij als ‘big love’ ervaarde en werd hij steeds opener.
Als eerste toeristen nodigde hij ons uit in zijn dorp ! Een aantal uren in een gevaarlijke bus (drie dagen eerder vielen er drie doden en veel gewonden op dat trajekt omdat de remmen van de bus niet werkten) en een aantal uren lopen van Pokhara. Het dorp liep uit voor die westerlingen en op het platje van het huis was een kleine tribune met belangstellenden (privacy lijkt hier een vreemd begrip) tegen de hooiberg van de familie. Het werd een ontroerende bijeenkomst. We aten op de lemen vloer: dal bhat MET kip met erg veel botjes. Homs ouders, die sinds hun 20e al geen tanden meer hebben, waren er handiger in dan wij. Overigens waren wij de enigen die met een lepel aten… Het was duidelijk dat ze voor het bezoek een paar nieuwe eetbakjes gekocht hadden; er stond nauwelijks servies in de kast (kleerkasten waren er ook niet; de kleren hingen over stokken die aan het plafond gehangen waren).

We overhandigden de kadootjes die Hom namens ons gekocht had. We hadden hem gevraagd wat we mee konden brengen, denkend aan iets te drinken of te eten. Hom had een heel ander idee: het werden een nieuwe rok en een nieuw vest voor zijn moeder, zijn zus ook een vest, zijn vader een warme (trainings!)broek voor de naderende winter!

Tijdens het eten vertelden we het grote nieuws : dat we besloten hadden om Homs studie te gaan betalen, en ook het gezin te ondersteunen, dat nu zijn kostwinner verloor….. Homs ouders waren zeer ontroerd. Zijn vader zei (Hom vertaalde) dat hij nu eindelijk rust zou kunnen hebben, van zijn zorgen en zijn schuldgevoel af te kunnen zijn over Hom en diens studie. Even later zeiden ze zelfs dat we nu ook ouders waren voor Hom, wat me erg ontroerde. Bij ons afscheid kregen we tika, hun zegen, en een zelfgemaakte ‘mala’ van aan elkaar geregen afrikaantjes. Hom zie later dat ze ons bijna als een soort god zagen die eindelijk verlichting kwam brengen.

Er viel nog veel te regelen. We wilden graag een soort mentor voor Hom. Een vraagbaak voor hem, en ook iemand die namens ons enig zicht kon houden op hoe het gaat. Bij voorkeur een nepalees die in de buurt woont. We vonden Hari, de manager van het restaurant van Fishtail Lodge, een van de beste hotels van de stad, bereid om die taak op zich te nemen. Een joviale open nepalees, die veel meer dan wij weet van het onderwijssysteem en de maatschappij hier, en die toezegde soms naar het ‘college’ te gaan waar Hom inmiddels studeert om naar zijn studieresultaten te vragen. Ook zou hij Homs ouders een gaan opzoeken. Hij kon het direct prima vinden met Hom, die we voor zijn gaan stellen, en heeft hem op het hart gedrukt dat hij hard moet werken en goed gebruik moet maken van zijn kansen nu. Hari heeft zelf een zoon die niet wil werken of studeren en leek er plezier in te hebben nu een ander te kunnen stimuleren om er meer van te gaan maken.
Inmiddels hebben we met Hom een bankrekening geopend. Hij kwam voor het eerst in een bankgebouw. Vroeg waar ze al dat geld dat we stortten nou lieten, en wat er met zijn geld gebeurde als er een dief zou komen….Niet dat hij zo dom is, maar het was allemaal geheel nieuw voor hem (in zijn ouders’ huis is maar EEN ‘kluis’, en daar zitten de ‘goede’ kleren in).

Hom heeft een schooluniform gekocht, is begonnen met zijn studie en hij geniet van zijn nieuwe leven, zonder de continue zorg voor zijn familie. We zien hem nog geregeld en zijn dan alledrie blij. Straks gaan we bij hem eten! Hij nodigde ons uit, voor rijst MET kip!

Binnenkort verlaten we Pokhara. Door een stom toeval (? ) -onze vorige drager werd ziek- was Hom plotseling in ons leven; nu is hij er niet meer uit weg te denken. Mij vreemde moederlijke gevoelens komen naar boven. Ik ben blij als hij dat is, voel bijna de pijn als ik hoor dat hij zich soms eenzaam voelt of onzeker. Ik wil hem redden van alle ongemak maar weet wat een onzin dat is. Ik ben trots op ‘mijn’ zoon en ook raakt het de pijn van het geen ‘echte’ kinderen hebben. Maar vooral geniet ik van het warme en intense kontakt met onze Hom, die als een wonder uit de lucht kwam vallen (dat vindt hij van ons ook, dankbaar als hij is).
Ik zal hem straks missen.