Onbegaanbaarheid

We zijn tempelmoe, geraakt en geroerd door het onbevattelijke leven in de Kathmanduvallei en geschokt door armoede, ziekte, dood en vuiligheid. Maar het gezicht van het stokoude, doodzieke, dubbelgaknakte mannetje dat 'woont' op de ballustrade van de Narshingkatempel in Patan, breekt op onze toenadering open in een lach van duizend rimpels. Veel Nepalezen lachen graag en royaal. Maar er is ook lethargie en lamlendigheid. De voortvarende econoom Samden Sherpa (van het rooftoprestaurant in mijn vorige stukje) zou dat doorbroken willen zien, niet door politici die tot grotere glorie van zichzelf in aso-bakken door de stad rijden, maar door nieuwe bewegingen vanuit de wereld van kunst, filosofie, letteren en studentencultuur. Een holle frase? In elk geval lijken de maoisten niet voor deze ingang te kiezen. Ze vernielden hier een paar dagen geleden de drukpersen van twee regionale dagbladen, staken de krantengebouwen in brand en probeerden de plaatselijke televisiestations in handen te krijgen.

De mix van gelatenheid en optimisme lijkt misschien wel op de mengelmoes van hindoeisme en boeddhisme. Ik zeg niet dat deze vergelijking klopt; of zou het toch zo kunnen zijn? We zien keihard werkende jonge mensen, zoals Dharmendra Shah, die prachtige stiksels op T-shirts maakt in een 240 euro per maand huur kostende garagebox in Thamel, de toeristenwijk van Kathmandu. Of de initiatiefnemers van internetcafe's, te kust en te keur, al zijn ze vaak traag en sloppy. Of de familie van een oase-achtig, klein restaurantje als het Dhokaima Cafe vlak bij de toegangspoort tot Patan, waar alles, ook de wc, kraakhelder en schoon is, in tegenstelling het gangbare beeld van opperste smerigheid echt overal in deze stad.

De mensen verwijten de overheid dat ze niets doet aan de vuiligheid op straat, maar ze smijten het er wel zelf neer. Straat en rivier vormen een grote vuilnisbelt. Symbolisch wellicht: Elke Nepalees (m/v) spuugt overtollig speeksel met een gorgelend wasbakgeluid op straat. In de binnensteden zijn geplaveide wegen zeldzaam. Auto's, motoren, toektoeks, riksja's, fietsen, voetgangers, honden, koeien en vaak nog andere dieren, wringen zich onder luid getetter langs elkaar heen. In 1987, toen Ellen hier was, waren er in groot Kathmandu nog maar 300.000 mensen; gemotoriserd vervoer was er nauwelijks Nu wonen ze er met hun vijf miljoenen en het barst van de merendels oude auto's.

Gisteren hebben we een schitterende Avalokiteshvara (Lokeswara in Nepal) gekocht van de geboeders Anil en Amir Bajrachrya, die al sinds de dertiende eeuw deel uitmaken van een beeldenmakersfamilie binnen de Shakyakaste. Ze wonen in een kast van een huis in Patan waar de complete zeer uitgebereide familieclan domicilie heeft. Ze zitten nu vooral in de (groot-)handel, verkopen veel aan kloosters en buitenlandse boeddhistische centra en beheren een aantal werkplaatsen, waar ze masterpieces en 'minder' werk laten maken, maar allemaal topkwaliteit. Onze aanschaf van een meesterstuk vergde alles bijeen twee volle dagen. Want het gaat om een prijzige transactie, waarbij ook de verscheping naar Nederland geregeld dient te worden. Dus er komen in zo'n geval vrienden van vrienden van de hotelmanager aan te pas, die weer een vriend is van onze vriend. En elke betrokkene moet zijn rechtmatige plaats hebben in dit proces. Want het hier na te streven subtiele evenwicht heeft altijd betrekking op toekomstige voor-wat-hoort-wat-situaties. Uiteindelijk wordt het beeld gemaakt door onze favoriete kunstenaar en zal over een maand of zeven klaar zijn en per luchtcargo naar Nederland komen. We hebben de reeds gegoten basiselementen al gezien op de binnenplaats van het Bajrachryahuis.

In Nepal moet je dus de tijd hebben. Daarin lossen zich aandienende obstakels op. Ganesh, de god met het olifantenhoofd, biedt daarbij geheid assistentie. Voor zover ik kan nagaan is hij in Nepal, zowel bij hindoes als boeddhisten, misschien wel de populairste godheid. Hij is de god van inzicht en succes. Ruim wat tijd voor hem in. Luidt een klok voor hem en draai een molen. Hoe onbegaanbaar de weg naar inzicht ook is, ik beloof hem te gaan tot het einde. We wensen alle Nepalezen toe, ook de Maoisten, dat dit waar zal worden. Lokeswara en Ganesh helpen een handje mee. Maar wie aandachtig naar de talloze tempels kijkt, treft temidden van de prachtigste sculpturen, steevast een spiegel aan die zegt: Je moet het wel zelf doen.

Ook wij houden dat voor ogen. Wij maken het goed, heel goed. Maar het aantal indrukken is zo groot, dat we blij zijn met ons boeddhistische Vajrahotel dat voor ons werkt als een weldadige enclave van rust en stilte. Morgenvroeg vertrekken we naar Pokhara, waar we onze intrek nemen in een klein rustig hotelletje aan het Fewameer. Daarna willen we de bergen in. Vanuit het vervuilde Kathmandu zien we nu al soms iets, heel ver weg, van de glorieuze Himalaya in een mysterieus zilverig hemellicht. We kijken wat we kunnen, want we zitten allebei met wat beperkingen. Wat heerlijk om dan te kunnen zeggen: we zien wel...

(Foto's volgen nog. Het plaatsen daarvan is hier vaak een flinke klus)